Автобуста саңырау әрі мылқау адамдарға көмектесу ниетінен әлеуметтік қозғалыс, қосымша және есту қабілеті төмен адамдарға арналған бизнес курстары қалай дамыды? Осы сұраққа әлеуметтік кәсіпкер Ризза Даутбаева жауап береді.
Менің атым Ризза Даутбаева және мен әлеуметтік кәсіпкермін. Мен 10 жылдан астам уақыттан бері есту және сөйлеу қабілеті нашар адамдарға көмектесемін. Бұл оңай болды ма? Ешқашан оңай болған емес. Әлеуметтік кәсіпкерлік жолында мен 3 банкроттықты бастан өткердім, табысты бизнес құруға деген шексіз талпыныстан өттім, ымдау тілінен онлайн аудармашы жасап, желілік маркетингтен бастап инвестициялық компанияларға дейін жұмыс жасадым.
10 жыл бұрын да мен адамдарға осындай ауқымда көмектесемін деп ойлаған емеспін. Мен кәсіпкерлер палатасында қарапайым іс жүргізуші болып жұмыс істедім, 375 миллион теңгеге банкрот болып, ең болмаса өзіме көмектесудің амалын іздедім. Сену қиын, бірақ мұндай ақша сомасы инвестициялық фирмада 21 жылға қарай пайда болды, мен оларды шоттан қалай шығарып, өзіме және көп балалы ата-анама пәтер, машина, тон және сөмке сатып алуды армандадым. Бірақ тағдырдың өз жоспарлары болды, мен мұндай соманы жоғалтқаннан кейін, қазіргі кәсіпкерлерге көмектесетіндердің қатарына қосылдым. Бір қызығы, мені әлеуметтік кәсіпкерлікке итермелеген адамды кездестірдім. Роза КП-ның (Кәсіпкерлер Палатасы) нашар еститін клиенттерінің бірі болды. Ал мен, кездейсоқ, саңырау әрі мылқаудың тілін білдім. Ол маған бұл санаттағы азаматтардың басты проблемасы тоқыма, бағдарламалау және шаштараз мамандықтары бойынша оқыған колледжді бітіргенімен, жұмыстың жоқтығы екенін айтты.
Мен жасаған бірінші нәрсе:
1. Әрбір өтініш беруші туралы сауалнама құрастырдым
2. Саңырау әрі мылқау адамдармен консультациялар өткізіп, онда барлық бағдарламалар, мемлекеттен алатын жеңілдіктер туралы айтып бердім
3. Мүмкіндігінше кәсіпкерлерге лайықты кандидатураларды ұсындым
4. Мен Алматы облысында 26 адамнан тұратын топ жинадым, олар кейіннен КП-дан «Іскери кеңесші» курстарынан өтті.
Осы курстардың қорытындысы ретінде ең табанды оқушыларға бөлінген 3 грантты, сондай-ақ енді бүкіл Қазақстан бойынша өткізілетін жыл сайынғы курстарды есептеуге болады. Менің жұмысымдағы ең өкініштісі, осы топтағы адамдарға мемлекет тарапынан көмектің болмауы емес, саңырау әрі мылқау адамдармен жұмыс істеудегі қиындықтар емес, ақпараттың әлсіз берілуі болды. Зейнетақыны есептемегенде, олар мемлекет берген жеңілдіктер туралы тіпті білмеді. Жақсы артықшылықтарды саңырау әрі мылқау адамдарды жұмыспен қамтыған кәсіпкерлер де алады: жалақыны субсидиялау, жұмыс орындарын субсидиялау, гранттар, салық жеңілдіктері және т.б. Есту қабілеті нашар адамдарға арналған өмірдің нюанстарына қаныққан маған қалта сурдоаудармашысы туралы ой келді. Осылайша «Онлайн Сурдо» пайда болып, ол олардың арасындағы және айналасындағы әлем арасындағы көпір ретінде бола алды. Бағдарлама ХҚКО-ға, ірі супермаркеттерге кіріктірілген, тіпті бизнесмендер де оған қосыла алады. Бағдарлама есту және сөйлеу қабілеті шектеулі адамдарға қоршаған әлемде өзін еркін сезінуге мүмкіндік береді деп санаймын.
Осындай жобадан кейін мен осы жұмыспен айналаспаймын деп ойладым. Оның үстіне, мен тұрмысқа шығып, Жамбыл облысындағы тұрмысымызды жайластыра отырып, өзімді тыныш «әйел бақытына» арнауды жоспарладым. Бірақ, тағдыр қайтадан араласып кетті, Мен мұнда ҚСҚ (Қазақстандық саңыраулар қоғамы) филиалы да жоқ екенін білдім. Есту және сөйлеу қабілеті бұзылған адамдар өздерінің телефондары, ноутбуктары, санаторийлерге жыл сайынғы саяхаттары, тіпті күнделікті өмірде көмектесе алатын көпфункционалды құрылғылар алуға құқығы бар екенін білмеген. Шынымды айтсам, оларды білімсіздік үшін кінәлауға болмайдыАқыр соңында, олардың ең үлкен проблемасы - «коммуникация», олар саңырау аудармашылар, жергілікті билік органдарына сенетін адамдар болмаған кезде мұндай бағдарламалар туралы қалай біле алады? Ұсыныс бойынша маған жүгінгендердің барлығына айтып бердім, түсіндірдім, бірақ тиісті құқықтық мәртебесі болмағандықтан, мен оларға толықтай көмектесе алмадым. Олармен бірге әкімдікке бару және қағаздарды толтыру қолымнан келмеді. Маған сол кезде қоғамдық ұйым ашуды ұсынды. Мен «Айриз» жобасымен 2016 жылы айналыса бастадым және 2017 жылдың сәуір айына қарай біз ресми түрде «Айриз Қамқор. Мүгедектер үйлес қоғамдығын» тіркедік. Алдымен жалақыға қатысты үлкен қиындықтар болды, ал келетін адамдардың негізгі сұранысы жұмыстың болмауы болды. Жұмыс берушілер мүгедектерді жұмысқа қабылдауға ниет білдірген жоқ. Мен оларға жұмыс орындарын өзім бере аламын деп шештім. Оның үстіне кәсіпкерлік менің балалық арманым болды. Алғашқы қайырымдылыққа біз тігін цехына арналған жабдықты сатып алып, бөлмені жалға алып, өндірісті бастадық. Әлеуметтік кәсіпкерліктің нюанстары туралы алған білім бізге тек тоқтап қана қоймай, кеңейе түсуге де көмектесті. Бүгінге дейін біз ДАМУ бағдарламасы бойынша ғимаратты сатып алып, 2 тігіншіден 10 адамға дейін кеңейте алдық, ал пандемия кезінде біз екі есе көп болдық. Қазір мен сату бөлімін құру және команда ішіндегі этиканы құру бойынша жұмыс істеп жатырмын.
