Кредит алу үшін қаржы мекемесіне жүгіну рәсімі ыңғайсыздық сезімін тудыруы мүмкін. Алайда аздаған даярлық және сізден сұрайтын нәрсені түсіну арқылы қажет ақшалай қаражатты сәтті алуға және бизнесте келесі қадамды жасауға мүмкіндігіңізді арттыра аласыз.

Кредит алу үшін құжаттардың толық әрі сәтті қалтасын даярлауға көмектесетін бірнеше кеңес:

• Қаржы мекемелері компанияңызды түсінуді қалайды. Оларға бизнесіңіздің қаржылық тұрғыдан қалай пайда болғандығы туралы, сондай-ақ болашақ өсу жоспарлары туралы айтып беруге дайын болыңыз. Кредиттің неге қажет болғанын және қалай пайдаланылатынын түсіндіріңіз. Бұл ақпарат әдетте бизнес-жоспарда жинақталады.

• Қаржы мекемелері – іскери серіктестеріңіз; олардан ешқандай маңызды ақпаратты жасырмаңыз. Маңызды ақпаратты бөлісу тіпті қаржылық материалдарыңызда көрсетілгеннен көп болса да, ыңғайлы болуы керек. Банк бұл ақпараттың құпиялылығын сақтайды.

• Қаржы мекемелері серіктестік іздейді. Олардың тәуекелі сізге де қатысты. Сондықтан көп жағдайда олар бизнеске инвестиция салуды жоспарлап отырған барлық соманы бере қоймайды. Жеке қаражатыңызды енгізуге дайын болыңыз.

• Қаржы мекемелері кредитті өтеуге дайын екеніңізді және қабілетіңізді бағалауы керек. Ақша ағындарына сәйкес өтеу жоспарын анықтаңыз. Өзіңіздің өтеу көздеріңіз және ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратты көрсетіңіз – осылайша кредитті кесте бойынша қалай өтеуді жоспарлағаныңызды көрсетесіз. Сонымен қатар қаржы мекемесі өткен кредит тарихыңызды және кредиттің рейтингіңізді тексереді. Кепіл немесе бір немесе бірнеше кепілгерді көрсетуді сұрауы мүмкін екеніне дайын болыңыз!

• Қаржы мекемелері сіз және сіздің бизнесті сәтті басқару қабілетіңіз туралы көбірек білуге мүдделі. Компанияны сәтті басқару және дамыту үшін тиісті саладағы тәжірибе мен басқарушылық қабілет жеткілікті екенін дәлелдеуіңіз қажет.

• Әрдайым пессимистік сценарийіңіз дайын тұруы керек. Қаржы мекемелері бірдеңе дұрыс болмай қалса немесе кредит берілмесе, не істейтіндігіңізді сұрайды. Бұл сұраққа жақсы жауап дайындап қойыңыз. Бизнесіңізге қатысты барлық нәрселерде ынталы және позитивті болуыңыз керек және қаржыландырудың балама көздерін таба алатындығыңызға сенімді болуыңыз керек.

• Есіңізде болсын, кейбір қаржы мекемелері бизнесіңізді жергілікті жерде көргісі келеді және кеңселеріңіз бен сату нүктелеріңізге барады.

Қаржы мекемесіне не апару керек 

Ең маңызды құжат – бизнес-жоспар, ол мынадан тұруы тиіс:

•  Жобаның түйіндемесі
  

• Нарықты талдау, компанияңыздың нарықтағы жағдайын түсіндіреді. Ол немен айналысады? Бизнесіңіз үшін қандай мүмкіндіктер бар? Бәсекелестеріңіз кім және нарықта компанияңыз немен ерекшеленеді? Бұл деректерді компанияңыздың қалай жұмыс істейтіні туралы ақпаратпен бірге ұсыну қажет: сіздің басшылық, басқарушы команда тәжірибесі, маркетинг және сату стратегиясы

• Кредиттің мақсаты

• Егжей-тегжейлі қаржылық болжамдар, бизнесіңіздің ақша қаражаты қозғалысы циклын түсіндіру және пайда мен шығын туралы есеп, ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы қозғалыс туралы есеп және теңгерімдің ведомості қоса алғанда қаржылық есептер
  

• Бизнесіңізге қатысты заңгерлік құжаттама, мысалы:

• Бизнесті жүргізуге лицензиялар және тіркеу құжаттары

• Құрылтай шарты

• Әлеуметтік және салық есебі 

• Жеке кредит тарихыңыз және ағымдағы кредиттерді өтеу кестесімен компанияңыздың кредит тарихы
  

• Шот-проформалар

• Жалдау шарттары

• Құрылысқа бекітілген рұқсаттар және сақтандыру полистері

• Кепіл ретінде берілген құқықтық титулды беру туралы құжаттар көшірмелері

Ақырында, кредиттік сарапшы компанияңыздың табысқа жетуіне қажет тәжірибеңіз аз деп тапқан жағдайға түйіндемеңізді алуды ұмытпаңыз. Түйіндемеңізде қаржылық, операциялық және басқару дағдыларын көрсетуге тырысыңыз. Бұл қаржы мекемесінің сізге және сіздің деген сенімін нығайтады.

Кредит беру туралы ұсыныс алған кезде нені ескеру керек:

• Пайыздық мөлшерлемелер туралы ақпарат кредиттің жалпы құны туралы толық түсінік бермейді. Шешім қабылдау үшін қанша алатыныңызды және жиынтықта қанша төлейтініңізді, соның ішінде комиссиялық сыйақы, пайыздар немесе кредит бойынша комиссия сияқты барлық шығындарды, сондай-ақ сақтандыру сыйлықақыларын төлеуді қараңыз. Егер қарызды мерзімінен бұрын төлегіңіз келсе, кредитіңізге мерзімінен бұрын өтеу айыппұлдары қосылғанын тексеруді ұмытпаңыз.

• Өтеу жоспарын тексеріп, оның ақша ағынына сәйкес келетініне көз жеткізіңіз. Бизнесіңіз маусымдық сипатқа ие болса, бұл өте маңызды.

• Жеңілдікті кезең бар-жоғын нақтылаңыз. Қаржылық қажеттіліктеріңіз үшін кредит бойынша алғашқы төлемді кейінге қалдыру мүмкіндігі қолайлы болуы мүмкін.

• Кепілдің қандай түрі қажет екенін сұраңыз және кепіл құнын ұсынылған кредит сомасымен салыстырыңыз. Қаржы мекемелері қандай кепілдік сұрайтыны олардың тәуекел-тәбетіне және өз бизнесіңіздің тәуекелді қабылдауына байланысты. Кепіл шарттарын келісуге тырысыңыз және бизнесіңіздің тұрақты екенін әрі кредитті өтеу үшін қажетті кірісті уақтылы әкелетінін дәлелдеңіз. Инвестициялық кредит пен ұзақ мерзімді кредит алу үшін жылжымайтын мүлік сияқты тұрлаулы кепілдіктерді ұсыну туралы ойлану керек. Егер айналым қаражатын толықтыруға кредит алғыңыз келсе, кепіл ретінде өз бизнес-әлеуетіңізді көрсетуге тырысыңыз, мысалы, дебиторлық берешек бойынша деректер, кейінгі санмен белгіленген үшінші тараптардың чектері, POS-сатуды бұғаттау және т. б.

• Есіңізде болсын – қашанда келісімге келуге болады! Қаржы мекемесіне көбірек іскерлік әлеуетті ұсына отырып және оның қосымша өнімдерін пайдаланғыңыз келетінін хабарлай отырып, төмен пайыздық мөлшерлемені немесе қолайлы шарттарды ала аласыз. Сондай-ақ, мысалы, кредит бойынша жақсы шарттарға қол жеткізу үшін депозиттерді орналастыру немесе компанияның шоттарын ашу немесе инкассациялық қызметтерді пайдалану үшін қаржы мекемесімен ынтымақтасу ұсынысы көмектесе алады.

• Қорытындылай келе, барлық қолжетімді нұсқаларды тексеріп, бірнеше қаржы мекемесінен ұсыныс алуға тырысыңыз және өзіңізең жақсы ұсынысты табу үшін оларды салыстырыңыз.

Эрдал Кочоглу

Қазақстандағы «Бизнестегі әйелдер» бағдарламасының жетекшісі